Tibbi dildə Skolyoz olaraq təyin olunan onurğa əyriliyi, onurğanın sağa və ya sola yerdəyişməsi nəticəsində meydana gələn və eyni zamanda öz oxları ətrafında dönmək üçün meydana çıxan onurğanın bölgələrində görünə bilən yanal və fırlanan üç ölçülü əyrilikdir. Skolyoz bir xəstəlik deyil, bir şərtdir. Bütün yaş qruplarında onurğa sütununun müxtəlif hissələrində meydana gələ bilən onurğa əyriliyi, ümumiyyətlə, 10 ilə 15 yaş arasındakı insanlarda böyümə sürətindən əvvəl görülür.
Skolyoz (onurğa əyriliyi) nədir?
Normal və sağlam bir onurğada, onurğalar arxadan baxıldıqda yuxarıdan aşağıya doğru düz uzanır.
Sağlam onurğa sistemi 12-si hərəkətli olan 33 sümük hissəsindən ibarət olan bel, sümüklərin bir-birinə birləşdirici toxuma, oynaq və disk toxumaları ilə bağlandığı bir quruluşdur. Baş və ayaqlar arasında yerləşən , öndən və arxadan baxıldığında düz bir xəttdə görünür. Yanlardan baxıldığında, boyun tərəfdən irəli, arxa tərəfdən və nəhayət yenidən bel nahiyəsindən irəli gələn təbii bir əyrilik var. Yan tərəfdən görünən “S” hərfinə bənzəyir və fizioloji əyrilərə malikdir.
Boyundan irəli (lordoz)
Arxaya qayıt (kifoz)
Buna belin alt hissəsində lordoz deyilir.
Skolyoz varsa, onurğada 3 ölçülü bir deformasiya görülür. Ümumiyyətlə yeniyetməlikdən bir az əvvəl meydana çıxan onurğa əyriliyi mülayimdir. Yüngül hallar ümumiyyətlə simptomlara səbəb olmur. Lakin bəzi hallarda əyrilik şiddəti insanın böyüməsi ilə artır. Ağır hallarda əyriliyə görə daxili orqanlar sıxılır. Xüsusilə ürək və ağciyəri təsir edən bu hallarda orqan funksiyaları pisləşə bilər.
Onurğa əyriliyinə səbəb nədir?
Skolyoz, struktur problemlərinə görə və ya başqa bir şəkildə, onurğanın özündən yaranan problemlərə görə meydana gələ bilər və ya reaktiv olaraq inkişaf edə bilər, yəni onurğa ilə əlaqəli fərqli səbəblərdən. Anadangəlmə və ya əzələ və sinir xəstəlikləri bəzi insanlarda onurğa əyriliyi səbəbindən yarana bilər. Yeniyetmələrdə daha çox rast gəlinən skolyozun səbəbi aydın deyil. Hamiləlik dövründə infeksiyalar, diabet və bəzi vitamin və mineral çatışmazlıqlarının skolyozda rol oynadığı düşünülür. Qəti şəkildə sübut olunmasa da, xəstəliyin inkişafında genetik faktorların rol oynadığı məlumdur.
Bütün bunlara əlavə olaraq beyin iflici və əzələ distrofiyası, onurğanın inkişafına təsir edən anadangəlmə qüsurlar, onurğa travmaları və onurğa sütununa təsir edən infeksiyalar kimi sinir-əzələ xəstəliklərinin skolyoza səbəb olduğu düşünülür.
Skolyozun simptomları hansılardır?
Skolyozda xəstənin həkimə getməsinə imkan verən simptom ümumiyyətlə bel bölgəsindəki ağrı və zəiflikdir. Bununla birlikdə, ağrının inkişafına baxmayaraq, böyüklərdəki skolyoz hallarının çoxu simptomlara səbəb olmur. Bəzi hallarda bədəndə dəyişikliklər, hündürlüyün itirilməsi və bədəndəki balanssızlıq baş verir. Xəstə ümumiyyətlə bədənində paltar olmaması və ya düzgün durmaması, boynun qısalması, əyildikdə belindəki deformasiya kimi skolyoz əlamətlərini özü hiss edir.
Skolyoz (onurğa əyriliyi) varlığında görülən ümumi simptomlardan bəziləri aşağıdakı kimi sadalana bilər:
Onurğada baxarkən aydın görünə bilən bir əyriliyin varlığı,
Sağ və ya sol tərəfə əyilmə
Sarğı və çiyin səviyyələrindəki fərqlər,
Bədən və qollar arasındakı məsafədəki fərq,
Bədənin tarazlığı pozulur,
Qabırğaların nisbətsiz görünüşü,
Sinədə simmetriya pozğunluğu,
Çiyin bıçaqlarından birində qabarıqlığın olması,
Gəzinti zamanı bir çiyin qabaqda,
Gəzərkən bir ayağınızın digərindən daha uzun olması hissi,
Bel və ya bel ağrıları,
Nəfəs darlığı
Zəiflik, yorğunluq,
Paltar bədənə düzgün uyğun gəlməməsi və s
Skolyoz səbəbiylə sinirlərdə artan təzyiq, ayaq ağrısına, yorğunluğa, bel və bel əzələlərində spazma səbəb ola bilər. Vəziyyəti irəliləyən və sinir təzyiqi artan xəstələrdə ayaqlarda zəiflik, uyuşma və ağrı şikayətləri artır. Skolyoz səbəbindən döş qəfəsi deformasiyaya uğrayırsa, ürək və tənəffüs problemləri ilə də qarşılaşılır.